Barbara

Jacques Prevert

A të kujtohet Barbara

Atë ditë mbi Brest binte shi pandërprerë

E ti ecje e qeshur

E shndritur, e ngazëlluar, e qullur

Nën shi

A të kujtohet Barbara

Mbi Brest binte shi pandërprerë

Dhe të takova në rrugën e Siamit

Ti buzëqeshe

Edhe unë buzëqesha

Kujtoje Barbara

Ti që nuk të njihja

Dhe ti që nuk më njihje

Kujtoje Barbara

Kujtoje atë ditë

Mos harro

Një njeri i strehuar nën një portik

 E thirri emrin tënd

Barbara

E ti vrapove drejt tij nëpër shi

E qullur, e ngazëlluar, e shndritur

Dhe u hodhe në krahët e tij

Kujtoje atë Barbara

E mos u zemëro që po të them ti

Unë u them ti të gjithë atyre që i dua

Madje edhe atyre që veç një herë i kam parë

Unë u them ti të gjithë atyre që duhen

Madje edhe kur nuk i njoh

Kujtoje Barbara

Mos e harro

Atë shi të urtë e të lumtur

Në fytyrën tënde të lumtur

Mbi atë qytet të lumtur

Atë shi mbi det

Mbi arsenal

Mbi anijen Ouessant

Oh Barbara

Çfarë marrëzie lufta

Ç’po ngjan tani me ty

Nën këtë shi prej hekuri

Prej zjarri, prej çeliku, prej gjaku

E ai që të shtrëngonte në krahët e tij

Dashurueshëm

A është i vdekur, i zhdukur apo ende është gjallë

Oh Barbara

Mbi Brest bie shi pandërprerë

Ashtu siç binte përpara

Por, nuk është më njësoj dhe çdo gjë është shkatërruar

Është një shi i pikëllimit, i tmerrit e dëshpërimit

Nuk është më as stuhia

Prej hekuri, prej çeliku, prej gjaku

Janë thjesht retë

Që ngordhin si qentë

Qentë që zhduken

Në rrjedhën e ujërave të Brestit

E venë të kalben diku larg

Larg, shumë larg Brestit

Nga i cili s’ka mbetur më asgjë.

Përktheu nga frëngjishtja: Sadik Elshani

“Barbara”, një poezi evokative që evokon dashurinë, humbjen, kujtimet, është njëra ndër poezitë më të njohura të skenaristit e poetit të mrekullueshëm francez, Jacques Prevert (1900 – 1977). Hynë në radhën e poezive më të bukura të dashurisë të letërsisë franceze dhe asaj botërore. Është një poezi e shkruar në vargun e lirë, pa rima e pa strofa, me një gjuhë të thjeshtë, te rrjedhshme e të drejtpërdrejtë – tipike prevertiane. Përsëritja e fjalëve, shprehjeve e sidomos, epiteteve, sikur ia shton edhe më tepër muzikalitetin. Ngjarja është vendosur në dy kohëra në qytetin Brest të Francës: kohët para dhe pas Luftës së Dytë Botërore. Gjatë asaj lufte, në vitin 1944, qyteti gati i tëri është shkatërruar nga bombardimet e aleatëve mbi forcat gjermane. Në Brest kanë qenë të përqëndruara forcat detare gjermane, sidomos ka qenë qendër e nëndetëseve. (Fotografia lart tregon Brestin e shkatërruar nga lufta. Fotografia është kortezi e Departamentit Amerikan të Mbrojtjes.)

Pjesa e parë e kësaj poezie është ajo pjesa e lumtur e asaj jete të patrazuar para luftës. Një vajzë është duke ecur nëpër shi për ta takuar të dashurin e saj dhe rastësisht takohet me poetin në “Rrugën e Siamit”. Nuk njihen, por megjithatë i buzëqeshin njëri – tjetrit. Madje poeti as emrin nuk ia di,por e dëgjon nga i dashuri i saj që po e thërriste: Barbara! Zakonisht ditët me shi janë pak ca si të zymta që ngjallin atë ndjenjën e melankolisë. Por, atë ditë të rëndomtë e me shi, Preverti me magjinë e tij poetike e shndërron në një çast, ditë të lumtur. Ai shi dhe ai takim i dy dashnorëve nuk janë të rastësishëm në këtë poezi.

Pjesa e dytë është më e zymtë, më e trishtë, sepse tani mbi Brest nuk bie më ai “shiu i urtë e i lumtur”, por një shi tjetër, shiu “prej zjarri, prej çeliku, prej gjaku”. Në vend të pikave të shiut, tani bien bombat që shkatërrojnë çdo gjë. Kështu krijohet një kontrast që e forcon edhe më tepër porosinë e kësaj poezie kundër luftës e dhunës. Sikurse në poezitë e tjera të Prevertit, sidomos në atë me titull, “Gjethet e vdekura”, edhe në poezinë, “Barbar”, ndeshemi me motivin e fateve të njeriut, mbështjellur me atë velon e misterit, kujtimeve, kurreshtjes e dhimbjes: ç’ka ndodhur me Barbarën dhe të dashurin e saj në atë kasaphanë? Mund të ketë ndodhur çdo gjë, sepse lufta është marrëzi, është tmerr, është shkatërrim.

Preverti është poet i jetës së përditshme, çasteve të jetës, i poezive që na ngjajnë neve, siç shprehet vetë ai. Shpesh këto skena nga jeta e rëndomtë shërbejnë si një sfond për motive e tema shumë më serioze, si në poezinë, “Barbara”. Si shumë poezi të tjera të Prevertit, edhe kjo poezi u është nënshtruar notave muzikore dhe është bërë një këngë e bukur, kënduar nga këngëtarë shumë të njohur, si: Yves Montand. “Barbara” është poezi për dashurinë e kundër luftës.

Philadelphia, më 28 dhjetor 2022

Sadik Elshani është doktor i shkencave dhe veprimtar i bashkësisë shqiptaro – amerikane.