RIBOTOHET ME RASTIN E PËRVJETORIT TË VRASJES – Çfarë tregonte Dino Asanaj përpara se të shkonte në Kosovë – Intervista e fundit ekskluzive në SHBA e njeriut që la Amerikën duke besuar se kishte ardhur koha që Kosova duhej ndihmuar nga brenda.
Si u përpoqën në Washington për të drejtat e Kosovës, si e ndihmuan luftën nga SHBA, çfarë ndodhi në Rambuje, si mësoi për vendimin e NATO-s për të filluar sulmin, si i vdiq nëna rrugës për në Malin e Zi, mes shqiptarëve që dëboheshin nga Millosheviç, si u organizua Batalioni Atlantiku etj
Dino Asanajt nuk i pëlqente të fliste për veten. Kjo intervistë, e botuar në librin “Shqiptarët e Amerikës”, të Vehbi Bajramit, është një rast i rrallë ku ai pranon të tregojë për punën e tij në SHBA, në shërbim të Kosovës, sidomos gjatë viteve të luftës.
Intervista është marrë, në fund të vitit 2002, kur pavarësia dukej ende larg. “Vendosjen e Kosovës nën administrimin ndërkombëtar e shoh si një pushtim modern”, thotë Dino Asanaj, i njohur në atë kohë si kundërshtar i pranisë së UNMIK-ut dhe statusit të pacaktuar të Kosovës.
Në një kohë kur flitej që në vend të pavarësisë së Kosovës, të kishte një rikthim të saj si republikë e tretë të një federate apo konfederate jugosllave, ai prefereon një konfederatë të shteteve shqiptare, ku të përfshihej edhe Shqipëria e Kosova, për të shkuar drejt një bashkimi kombëtar në kuadrin e Bashkimit Evropian.
Dino Asanaj u lind në Pejë më 1956. Shkollën e mesme e kreu në vendlindje, ndërsa fakultetin e mbrojtjes civile në Beograd. Pas diplomimit punoi profesor i mbrojtjes në shkollën e mesme “Shaban Spahia” në Pejë. Më 1985 emigroi në SHBA. Gjatë viteve 1985– 1988 punoi në ndërtimtari. Më 1989 themelon kompaninë “D. D. Interiors Inc.”, në Manhattan, të cilën e drejton edhe sot. Gjatë viteve 1990 – 1998 Dino zhvillon veprimtari në shoqata të ndryshme të komunitetit, si në Ligën Qytetare Shqiptaro– Amerikane dhe në Këshillin Kombëtar Shqiptaro – Amerikan. Më 1995 hartoi një projekt për themelimin e një shtëpie të kulturës në Manhattan bashkë me Bruno Selimajn e Hys Shkrelin. Më 1996 jep idenë dhe sponsorizon botimin e librit “Shekulli 21”, ndërsa një vit më vonë, bashkë me Bruno Selimajn, librin tjetër me titull “Kombi”. Më 1998 emërohet përfaqësues politik i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës në SHBA. Një vit më vonë merr pjesë si këshilltar ushtarak i delegacionit të Kosovës në Konferencën e Rambujesë. Po atë vit nga Qeveria e Përkohshme e Kosovës emërohet përfaqësues i Kosovës në SHBA. Nga Shtabi i Përgjithshëm i UÇK-së dekorohet me urdhërin më të lartë për luftë “Adem Jashari”. Gjatë viteve 2000 – 2001 merr pjesë në shumë konferenca për Kosovën si dhe në Konferencën për rindërtimin e Evropës Juglindore, në Washington, ku ishte folësi kryesor.
Vazhdon të merret me biznes dhe veprimtari të ndryshme për çështjen kombëtare.
Pyetje: Gjatë Luftës në Kosovë, ju u angazhuat tërësisht për të ndihmuar UÇK-në dhe u tërhoqët nga biznesi…
Përgjigje: Angazhimi im për të ndihmuar luftën filloi më heret. Më 1996 unë bashkëpunova ngushtë me personat që kishin filluar veprimtarinë luftarake kundër okupatorit. Në atë kohë, komuniteti ynë nuk ishte i njoftuar fare për organizimin e grupeve të para të armatosura të rezistencës. Vetëm pak njerëzve iu ishte besuar fillimi i kësaj rezistence, e cila do të çonte në krijimin e UÇK-së . Ndihmesa ime në këtë drejtim ka qenë kryesisht në financimin e këtyre veprimtarive si dhe puna për t’i bindur bashkatdhetarët tanë se vetëm rezistenca e armatosur do t’i sjellë lirinë Kosovës. Atëherë ishte tejet e vështirë t’i bindje njerëzit se shumë prej tyre besonin në politikën paqësore, e cila, nuk kishte asnjë strategji e vizion se sa kohë do të duhej të qëndronim akoma në robëri, për të fituar lirinë. Unë u angazhova për të ndihmuar luftën sepse isha i bindur se e vetmja formë që do të sillte lirinë ishte lufta. Për më tepër që lufta jonë ishte e drejtë , luftë çlirimtare.
Pyetje: Cilat ishin rezultatet e para të këtyre aktiviteteve?
Përgjigje: Grupet tona të rezistencës kryen disa aksione, pas të cilave filluan ta kuptojnë se kanë mbështetje jo vetëm nga populli i Kosovës, por edhe nga diaspora e Amerikës që për ta do të luante rolin kryesor për të vazhduar këtë veprimtari. Ata e shihnin ndihmën tonë si një urë lidhjeje me Amerikën, aleaten e ardhshme kryesore të luftës.
Pyetje: Si ishte reagimi i shoqatave, institucioneve fetare dhe individëve ndaj këtyre qëndrimeve?
Përgjigje: Është tejet e vështirë të jesh gati i vetëm në një veprimtari si kjo. E vërteta, sidomos kur ajo thuhet në situata të caktuara, shpeshherë kuptohet mbrapsht. Nuk pushojnë as akuzat, deri te ekstremet e mundshme. Kam pasur shokë të ngushtë, të cilëve nuk iu mbushej assesi mendja se një popull i vogël si ne, mund të luftojë me një fuqi të madhe e të armatosur rëndë siç ishte Serbia. Disa, madje, më akuzonin edhe si njeri radikal e të marrë.
Pyetje: Sa ka qenë numri i bashkatdhetarëve tanë në Amerikë të angazhuar në këtë veprimtari?
Përgjigje: Në fillim numri i tyre ka qenë tejet i vogël. Unë kam bashkëpunuar ngushtë me Bruno Selimajn. Ka pasur edhe individë të tjerë, por nuk kemi pasur ndonjë koordinim. Më vonë, me shtimin e aktiviteteve në Kosovë, interesimi i mërgimtarëve tanë për të dhënë kontributin e tyre, filloi të rritet. Nisën përpjekjet jo vetëm për t’u organizuar më mirë, por edhe për të bashkëpunuar me diasporën e Evropës Perëndimore.
Pyetje: Ju gjatë kësaj kohe keni kontribuar me mjete materiale edhe në Degën e LDK-së në Amerikë…
Përgjigje: Unë gjithnjë kam kontribuar jo vetëm për LDK-në, por edhe për kishat, xhamitë e komunitetit dhe organizata të tjera. LDK dhe shoqatat e tjera organizonin takime me legjislatorët amerikanë dhe mbështetnin ata në fushatat elektorale që të fitonin përkrahjen e tyre për Kosovën. Unë kam qenë vazhdimisht pjesëmarrës në këto takime. Mua kurrë nuk më ka interesuar se kush e zhvillon një aktivitet. Për mua me rëndësi ishte që t’i bënim për vete senatorët e kongresistët për të cilët kishte aq shumë nevojë Kosova dhe gjithë kombi shqiptar. Filozofia ime për të kontribuar materialisht ka qenë dhe mbetet tejet e thjeshtë si në shembullin konkret: në xhami apo në kishë, personat nuk shkojnë për prijësin fetar, por sepse besojnë në Zot. Kështu, ndihma ime materiale ishte të ndihmoja çështjen kombëtare e jo ata që i organizonin këto tubime.
Pyetje: Si kanë qenë kontaktet tuaja me zyrtarët amerikanë gjatë luftës së Kosovës?
Përgjigje: Qysh më 1997 unë fillova të takohem me personalitete të qeverisë amerikane duke i vënë në dijeni ata për fillimin e rezistencës sonë, duke kërkuar prej tyre bashkëpunim dhe ndihmë direkte. Në fillim, ata hezitonin, sepse kishin shumë dezinformata nga vetë Kosova, por edhe nga individë të diapsorës sonë. Ishte tejet e vëshirë që t’i bindje ata se ne do të vazhdonim rezistencën deri sa të fitonim plotësisht lirinë. Më kujtohet një rast kur njëri prej tyre më pyeti: “Si mund të na bindni për këtë?” “Ja, prisni kur brenda 72 orëve do të ndodhë një aksion në Prishtinë”, i thashë unë. “Kjo është e pamundur”, ma kheu ai. Pas 48 orësh, aksioni u krye me sukses. Zyrtari amerikan më telefonoi menjëherë e më tha: “Tani po, mund të bisedojmë”. Ky ishte fillimi i bashkëpunimit jo vetëm me me të, por dhe me zyrtarë të tjerë
Pyetje: Si vazhduan takimet e tjera?
Përgjigje: Pastaj u vendosën kontaktet e drejtpërdrejta të zyrtarëve amerikanë me Shtabin e Përgjithshëm të UÇK-së . Në disa prej tyre unë kam qenë ndërmjetës, ndërsa të tjerat janë bërë direkt me Kosovën. Sa më shpesh që zhvilloheshin takime, aq më i madh ishte interesimi i zyrtarëve amerikanë për rezistencën tonë.
Pyetje: Ambasadori Robert Gilbard gjatë vizitës në Kosovë e Beograd, më 1998, e quajti UÇK-në në organizatë terroriste. Pse?
Përgjigje: Kjo deklaratë e ngutshme e tij ishte personale. Qëndrimi i Departamentit të Shtetit nuk ishte i tillë . UÇK-ja nuk kishte ndërrmarrë asnjë aksion jashtë territorit të vet dhe nuk kishte kryer asnjë veprim të dhunshëm kundër njerëzve të paarmatosur dhe të pafajshëm. Një organizatë quhet terroriste kur ndërmerr aksione ndaj popullsisë së pafajshme, apo në territor të huaj, siç ndodhte me paramalitarët, me policinë dhe me ushtrinë serbe. Unë, Ekrem Bardha, Ilir Zherka, Dino Erbeli e Bruno Selimaj, jemi takuar me ambasadorin Gilbard më 13 mars 1998, në Departamentin e Shtetit. Në këtë takim që zgjati dy orë, unë e kundërshtova rreptë atë për akuzat që i kishte bërë UÇK-së dhe i vura në dukje se çdo aktivitet që UÇK-ja do të ndërmarrë në të ardhmen, do të jetë në përputhje me Konventën e Gjenevës. Njëherit, i thashë se informatat që kishte ai ishin të njëanshme. Diaspora do ta përkrahë fuqishëm UÇK-në, ngula këmbë unë, pavarësisht qëndrimeve të tij. Madje u detyrova t’i them në mënyrë të prerë : “Ose me ne, ose kundër nesh”. Grupi ynë i deklaroi atij se nuk do të pushonte së ndihmuari popullin e Kosovës deri në çlirimin e plotë. Është detyrë e çdo qytetari amerikan që të ndihmojë popujt të cilët luftojnë për liri, theksuam ne. Si duket, ambasadori Gilbard këtë takim e kishte jo vetëm për të testuar diasporën shqiptare, por edhe për të kuptuar përmasat e angazhimit tonë. Në një moment ai u tregua aq i nervozuar sa që filloi të na bëjë thirrje të hiqnim dorë nga lufta jonë dhe të na bindte se ajo nuk mund t’ia sillte fitoren Kosovës. Këtë ai e argumentonte gjoja me mosorganizimin e UÇK-së .
Koha tregoi se kush kishte të drejtë .
Pyetje: Ju keni pasur takime edhe me ambasadorin Richard Holbrooke. Çfarë keni biseduar me të?
Përgjigje: Takimet me z. Holbrooke kanë qenë gjithnjë të “nxehta” për shkak se ai ishte njohës i mirë i Ballkanit dhe arkitekt i paqes në Bosnjë. Për këtë ai tregohej përherë këmbëngulës në qëndrimet e veta. Në bisedat me të unë përpiqesha të isha sa më konkret e sa më i drejtpërdrejtë. Unë mundohesha ta bindja atë se lufta nuk do të kishte të ndalur dhe se angazhimi dhe ndërhyrja sa më e shpejtë e Amerikës ishin të domosdoshme. Kërkova ndihmën e tij për të bërë të mundur një intervenim të armatosur të Amerikës dhe të NATO-s në këtë konflikt. Ambasadori Holbrooke mendonte se për këtë veprim nuk ishte akoma koha e përshtatshme. Gjatë takimeve me ne ai tregohej tejet i ashpër, si në qëndrime, ashtu edhe në përgjigjet që kërkonim nga ai. Megjithatë, lihej të nënkuptohej se ai ishte për opcione të hapura. Asnjëherë nuk ishte kategorik për të mohuar qëndrimet tona. Për shkak të dezinformatave që kishte për gjendjen në Kosovë, ai u detyrua të shkonte vetë atje dhe të takohej me disa komandantë të UÇK-së, të cilët nuk ishin ata që mbanin mbi supe organizimin e luftës. Kur u kthye në Amerikë, ne e informuam se nuk kishte takuar ata që duhej të takonte. Që atëherë ai fitoi besimin tim të plotë dhe kështu filloi bashkëpunimi ynë i ngushtë . Pas disa kohe, ai m’u lut që të përdorja gjithë autoritetin tim për lirimin e dy gazetarëve serbë që ishin zënë peng nga ushtria jonë. Pas disa ditësh ata u liruan.
Pyetje: Si ka qenë angazhimi juaj i drejtpërdrejtë në Konferencën e Rambujesë?
Përgjigje: Duke vlerësuar rolin historik të kësaj konference, unë dhe Shinasi Rama, zëdhënës i UÇK-së në Amerikë, u ftuam nga Shtabi i Përgjithshëm i UÇK-së, që të shkonim në Tiranë për t’u përgatitur sa më mirë për këtë konferencë. Në Rambuje ne ndihmuam që delegacioni i Kosovës të jetë sa më i përgatitur dhe i informuar për materialet e konferencës. Unë kam qenë këshilltar ushtarak i delegacionit ndërsa Shinasiu këshilltar politik. Për konferencën është folur e është shkruar aq shumë, sa që e shoh të panevojshme të flas më tepër.
Pyetje: Pse dështoi konferenca e parë?
Përgjigje: Dështimi i konferencës lidhet me disa faktorë : E para, moskoordinimi parapërgatitor i grupeve shqiptare. E dyta, materiali që kërkohej të nënshkruhej ishte i njëanshëm dhe i disfavorshëm për shqiptarët. E treta, mungesa e kompetencës dhe seriozitetit nga pala serbe. Ne nuk mund të nënshkruanim një dokument që linte në robëri popullin tonë. Me këtë dokument parashihej që Kosova të mbetej sërish si pjesë e Serbisë. Atëherë, delegacioni i UÇK-së mbajti një qëndrim të vendosur kundrejt presioneve të bashkësisë ndërkombëtare, por edhe kundrejt pjesës tjetër të delegacionit shqiptar që donte të nënshkruante marrëveshjen.
Pyetje: Ju akuzoheni se për fajin tuaj e të krahut të luftës, nuk u nënshkrua marrëveshja e parë, gjë që i dha rast dhe kohë Serbisë të shtonte forcat e veta ushtarake dhe policore në Kosovë deri sa të nënshkruhej marrëveshja e dytë. Sipas shumë individëve, ishte gabim që nuk u nënshkrua marrëveshja e parë …
Përgjigje: Ka zëra të cilët këtë periudhë të ndërmjetme dëshirojnë ta shfrytëzojnë për të fituar kapital politik. E vërteta është se Serbia nuk ka pasur nevojë të dërgojë forca të tjera në Kosovë dhe në fakt, ajo as nuk e bëri këtë. Jo vetëm kaq, por as bashkësia ndërkombëtare nuk ishte e përgatitur për të ndërmarrë një aksion të armatosur kundër Serbisë. Kështu pra, asaj i duhej një kohë për të bërë përgatitjet e nevojshme. Delegacioni i UÇK-së shqyrtoi dokumentet e konferencës në formën më demokratike për të marrë pëlqimin nga komandantët e zonave dhe njëherit, me këmbënguljen e saj, u arrit që dokumenti final të ndryshojë në favor të shqiptarëve.
Pyetje: Në këtë kohë është e njohur vizita e ish senatorit Bob Dole në Shkup, për të siguruar nënshkrimin e marrëveshjes. Ai akuzoi Thaçin që nuk mori pjesë në këtë takim…Si ishte puna?
Përgjigje: Disa individë nga diaspora i premtuan senatorit Dole nënshkrimin nga pala shqiptare të marrëveshjes, edhe pse nuk ishin konsultuar fare me kreun e UÇK-së . Për këtë arsye ky takim dështoi. Fakti është se Hashim Thaçi në atë kohë ndodhej në malet e Kosovës dhe për të ishte lëshuar fletë arresti nga Serbia. Maqedonia, në atë kohë kishte marrëveshjen me Serbinë për esktradimin e tij. Është për t’u çuditur se pse nuk u organizua takimi në Tiranë ku do të ishte më lehtë dhe më mirë që të mblidhej gjithë delegacioni? Për mua kjo ishte një lojë politike për të diskredituar delegatët e UÇK-së . Fatkeqësisht në këtë lojë politike është keqpërdoruar figura e senatorit Dole.
Pyetje: Pas nënshkrimit të marrëveshjes në Paris, u zgjodh qeveria e përkohshme e Kosovës. Si e keni pritur ju formimin e saj?
Përgjigje: Ideja për formimin e qeverisë së përkoshme nuk doli nga delegacioni shqiptar, por nga bashkësia ndërkombëtare me qëllim që pala shqiptare të bashkërendiste më mirë aktivitetet dhe të funksiononte në ekzil. Tre kryesuesit e delegacionit shqiptar të konferencës: Ibrahim Rugova, Hashim Thaçi dhe Rexhep Qosja, u pajtuan për formimin e qeverisë dhe nënshkruan edhe një marrëveshje për këtë. Veton Surroi ishte dëshmitar i këtij akti. Kjo u arrit më 23 shkurt 1999 dhe u vendos, tekstualisht “që të formohej qeveria e përkohshme e Kosovës”. Sipas tekstit të nënshkruar “ajo do të qeverisë deri në zgjedhjet e para të lira në Kosovë”. Mandator i qeverisë me marrëveshje u caktua një përfaqësues i UÇK-së. Tri grupimet politike do të kishin përfaqësim të barabartë në qeveri, duke i shtuar këtij numri edhe mandatorin si dhe anëtarët e tjerë të mundshëm, të pavarur. Mirëpo, këtë marrëveshje më vonë nuk e respektoi LDK-ja, kështu që dështoi edhe propozimi konstruktiv i bashkësisë ndërkombëtare.
Pyetje: Ju, gjatë kësaj kohe, nga kjo qeveri, jeni emëruar përfaqësues i saj në SHBA. Çfarë aktivitetesh keni zhvilluar në kuadër të kësaj detyre?
Përgjigje: Emërimin tim në këtë detyrë unë e kam vlerësuar si një nder të madh që m’u bë për t’i shërbyer Kosovës. Kjo tregonte besimin dhe vlerësimin që kishin pasur për punën time gjatë luftës. Kjo nuk ishte një detyrë e lehtë për mua. Kërkohej shumë punë për të kryer rolin e një ambasadori në mërgim. Unë kam qenë me fat që bashkëpunova me një njerëz të përgatitur, si Shinasi Ramën, Besnik Pulën, Amilda Dymin, Arta Haxhajn, Dardan Blakajn si dhe Martin Vulajn, Rrustem Ibrajn, Bashkim Rexhajn etj. Për afro një vit, Zyra e Kosovës ka funksionuar tamam si një zyrë diplomatike. Duke shfrytëzuar kushtet e krijuara, kjo zyrë ka plotësuar me profesionalizëm boshllëkun e krijuar nga mungesa e Ministrisë së Jashtme. Ajo ka mbajtur kontakte të rregullta diplomatike dhe u ka përcjellë mesazhet e informacionet e nevojshme rreth 400 misioneve të akredituara në OKB e ambasdadave në Washington dhe, njëherit, ka vazhduar kontaktet e rregullta me administratën e SHBA-ve. Jam përpjekur që të përfaqësoj sa më denjësisht interesat e popullit të Kosovës për rindërtim dhe zhvillim sa më të shpejtë e efikas të vendit. Në këtë drejtim zyra ka arritur të sigurojë ndihma humanitare dhe ekonomike nga Tajvani e shtete të tjera. Zyra ka bashkëpunuar edhe me shumë institucione politike e shkencore në Amerikë, të cilat i ka informuar për gjendjen aktuale e të ardhmen e Kosovës. Për të treguar nivelin e lartë të punës së saj, mjafton të përmend faktin se Zyra e Kosovës ka mbledhur një dokumentacion arkivor jashtëzakonisht të pasur, që numëron afër 50 mijë faqe, ku përfshihen të gjitha aktet, rezolutat dhe vendimet që janë marrë për Kosovën nga OKB-ja, OSBE-ja, Departamenti i Shtetit, Kongresi Amerikan e Bashkimi Evropian që nga viti 1990. Kjo zyrë e hapur në New York për të parën herë, mundësoi që t’u dorëzoheshin dokumentacione zyrtare për kërkesat e popullit të Kosovës organeve vendimmarrëse të SHBA-ve dhe organizatave ndërkombëtare.
Pyetje: Cili ka qenë angazhimi juaj në përgatitjen e Batalionit “Atlantiku” për të shkuar në luftën e Kosovës?
Përgjigje: Në fillim të vitit 1999 pati një interesim të madh si nga bashkatdhetarët tanë, ashtu edhe nga një pjesë e amerikanëve që të merrnin pjesë në Luftën e Kosovës. Duke parë këtë interesim, lindi ideja që të organizohej mobilizimi i vullnetarëve. Meritë të veçantë rreth formimit dhe angazhimit të Batalionit “Atlantiku” kanë: Hysni Syla, Shefki Mexhuani, Martin Vulaj etj., të cilët, që nga dita e parë, kanë qenë të vendosur për ta jetësuar këtë ide madhore. Unë kisha përsipër tërë logjistikën e dërgimit të sigurt të batalionit deri në Shqipëri. Kam qenë i vetmi person që planifikova datën dhe mënyrën e vajtjes së ushtarëve tanë në luftë. Për çështje të sigurisë, udhëtimi i tyre për disa kohë u mbajt sekret. Unë isha i vetmi gjatë kësaj kohe që mbaja kontakte me organet zyrtare të Amerikës. Dua të theksoj se ato kanë qenë në dijeni për gjithë procedurën e përgatitjes së batalionit si dhe për datën e nisjes së tij. Formimi dhe pjesëmarrja e tij në luftë pati një jehonë tejet pozitive si te UÇK-ja, te populli i Kosovës, diaspora si dhe tek Amerika në përgjithësi. Pjesëmarrja e shqiptaro – amerikanëve në luftë ishte veprimi më patriotik që mund të bëjë dikush për atdheun. Më vjen shumë keq që komuniteti edhe sot nuk e vlerëson sa duhet këtë vepër. Kjo u pa edhe me rastin e varrimit të vëllezërve Bytyçi ku pjesëmarrja e bashkatdhetarëve tanë ishte tejet e vogël.
Pyetje: Pse ndodhi kjo?
Përgjigje: Komuniteti shqiptaro –amerikan, duke qenë i paorganizuar, jo vetëm në këtë rast, por edhe në raste të tjera, nuk ka qenë në nivelin e detyrës që i është kërkuar. Fatkeqësisht, ai gjithnjë ka reaguar sipas bindjeve politike e jo sipas thirrjes së atdheut. Komuniteti duhet të marrë shembull nga komunitetet e tjera të organizuara shumë më mirë si politikisht, ekonomisht apo edhe në fusha të tjera. Shqiptarët e Amerikës duhet të kuptojnë se atdheu është mbi partitë dhe çështja kombëtare nuk është pronë e askujt. Ne jemi përçues të kërkesave të kombit në çdo kohë që ka nevojë.
Pyetje: Si e pritët fillimin e bombardimeve të Serbisë?
Përgjigje: Lajmin më të mirë në jetën time e mora nga një zyrtar i Departamentit të Shtetit, i cili më lidhi në telefon me ambasadorin Holbrooke që po largohej nga Beogradi me aeroplanin “Air Force 1”, pas dështimit të bisedimeve me Millosheviçin. Ambasadori Holbrooke më tha: “Kam një lajm shumë të rëndësishëm për ju. Tani sapo u largova nga Beogradi dhe jam duke udhëtuar për në Bruksel. Kemi vendosur që brenda 48 orëve të fillojmë bombardimin e forcave serbe. Të lutem që të kontaktosh me Shtabin e Përgjithshëm të UÇK-së dhe ta njoftosh që të mos ndërmarrë aksione kundër forcave serbe, për të mos pasur konfuzion të trupave të NATO-s gjatë aksionit në terren”. Unë i premtova atij se nuk do të ndërmarrim asnjë aksion të tillë dhe se do të informojmë paraprakisht NATO-n për çdo veprim tonin. Pasi e mora këtë lajm aq të gëzuar, unë kisha mundësi që të lajmëroja familjen dhe shumë miq, por ndërgjegja ime nuk më lejoi ta bëja një veprim të tillë. Unë kontaktova me Shtabin dhe përcolla mesazhin. Pesë ditë më vonë, nëna ime vdiq gjatë rrugës për në Mal të Zi. Unë kisha mundësi t’i tërhiqja të gjithë anëtarët e familjes nga vendlindja, por në asnjë moment nuk kam dashur të zbrazej Kosova. Gjatë luftës, pjesëtarë të familjes sime ishin të gjithë kosovarët.
Pyetje: Si i shihni zhvillimet e fundit politike në Kosovë?
Përgjigje: Vendosjen e Kosovës nën administrimin ndërkombëtar e shoh si një pushtim modern se, po të lejoheshin shqiptarët të vazhdonin luftën në bashkëveprim me NATO-n, tani Kosova nuk do të ishte protektorat i OKB-së. Kjo mund të arsyetohet edhe me insistimin e bashkësisë ndërkombëtare që UÇK-ja të demilitarizohet dhe të transformohet. E dyta, ishte arritja e marrëveshjes në mes të bashkësisë ndërkombëtare në Kumanovë, pa pjesëmarrjen e shqiptarëve. E treta, angazhimi i bashkësisë ndërkombëtare pa një përcaktim kohor është një thikë me dy teha. Afati i pacaktuar i krijon mundësinë bashkësisë ndërkombëtare që të dalë me kërkesa të reja që mund të shkojnë edhe në disfavor të shqiptarëve. Kjo krijon hapësirë për përmirësimin e imazhit të Serbisë. Bashkësia ndërkombëtare, duke gjetur faktorët shqiptarë të papërgatitur e pa një vizion të qartë, e shfrytëzon këtë për t’ia zgjatur vetes jetën dhe aktivitetin si një mision gjoja i suksesshëm. Shqiptarët nuk po e shfrytëzojnë Rezolutën 1244 për të arritur qëllimet e tyre, por i nënshtrohen asaj në mënyra të ndryshme. Përfaqësuesit specialë të OKB-së sjellin modalitete të reja, sipas bindjeve e predispozitave personale dhe ushtrojnë autoritetin e tyre shpesh duke spekuluar me mirësinë e qytetarëve të Kosovës. Do të duhej që këta zyrtarë t’i shërbejnë popullit e jo populli atyre. Tani Kosova është në fazën e ndërtimit të themeleve të së ardhmes që brezat e rinj të jetojnë në një shoqëri demokratike. Është imperativ i të gjiithë atyre që janë të angazhuar në politikë që të krijojnë një themel sa më të fortë për brezat e ardhshëm. Bashkësia ndërkombëtare gjithnjë e më shumë po shfrytëzon vakumin e mosbashkëpunimit të forcave politike shqiptare dhe kjo bën që ajo të paraqitet si faktor më i rëndësishëm se ata që ka zgjedhur vetë populli.
Pyetje: Po ndihma e kësaj bashkësie ndërkombëtare ku qëndron?
Përgjigje: Ndihma e saj ka qenë shumë e nevojshme dhe e mirëpritur. Por, ndonëse ajo ka ardhur në emër të popullit të Kosovës, në asnjë moment nuk janë pyetur përfaqësuesit e saj se si të shfrytëzohet kjo ndihmë. Ndërkombëtarët vazhdojnë të punojnë krye më vete. Kjo tregon dobësinë e faktorit tonë politik, i cili nuk është këmbëngulës në kërkesat e tij. Kjo situatë lejon që Serbia të deklarojë se, ja shqiptarët nuk janë në gjendje të qeverisin, duke e përdorur këtë si argument për praninë e saj. Nga faktori shqiptar kërkohet që të bashkëpunojë e koordinojë sa më ngushtë veprimet e tij për të mirën e Kosovës, duke i treguar me vepra ndërkombëtarëve se janë të tepërt në Kosovë. Largimi i tyre është në dobi të të dy palëve.
Pyetje: Cili duhet të jetë sipas jush statusi i ardhshëm i Kosovës?
Përgjigje: Ka disa tendenca që Kosova të mbetet në një konfederatë si pjesë e integruar në Serbi e Mal të Zi. Duke marrë parasysh sakrificat e popullit të Kosovës e të aleatëve të saj, është e drejtë e popullit që të vendosë për fatin e vet. Për të arritur këtë duhet të punohet shumë. Unë mendoj se Kosova mund të jetë pjesë jo e një konfederate ku merr pjesë edhe Serbia, por e një modeli të ri konfederativ, ku të gjithë shqiptarët në Ballkan do të jetojnë në një ombrellë të përbashkët drejt Evropës, me një lidhje shumë të ngushtë me Amerikën. Për këtë, në të ardhmen, do të jetë e nevojshme të zhvillohen disa konferenca ndërkombëtare ku stabiliteti i vendeve të Evropës Juglindore do të vlerësohet si kusht i domosdoshëm për anëtarësim në Bashkimin Evropian. Kosova, si një vend i vogël, duhet të luftojë për zhvillimin ekonomik e politik me forcat e veta, duke u mbështetur në interesat kombëtare, për të krijuar kushte sa më të përshtatshme për një ardhmëri sa më të mirë të popullit.
Pyetje: Çfarë mendoni për organizimin e diasporës shqiptare për të ndihmuar atdheun?
Përgjigje: Shumë vite, shumë para e shumë djersë janë shpenzuar për të ndihmuar atdheun. Duke marrë parasysh këtë, diaspora jonë, po të kishte qenë e organizuar më mirë, ne tani nuk do të flisnim për status të Kosovës apo për problemet e tjera kombëtare. Unë shpresoj se gjeneratat e reja do të harrojnë dallimet që e përçajnë sot diasporën shqiptare në bashkërenditjen e aktiviteteve dhe do të organizohen më mirë se ne e do të jenë më produktivë, gjithnjë duke u angazhuar për atdheun e jo për parti politike e individë të caktuar. Unë kam pasur fatin të bashkëpunoj me shumë individë nga pjesë të ndryshme të truallit tonë dhe me bindje të ndryshme politike që kanë sakrifikuar shumë për çështjen kombëtare. Ajo që na ka mbajtur të lidhur fort ka qenë interesi kombëtar e jo partitë. E quaj veten me fat që bashkëpunova me veprimtarë si Richard Lukajn, Jim Xhemën, ambasadorin Agim Nesho, Harry Bajraktarin, Ekrem Bardhën, Rexhë Xhaklin, Dino Erbelin, Ilir Rusin, Ahmet Zherkën, Palokë Vulajn, Lekë Gojçajn, Rrustem Ibrajn, Martin Vulajn, Gjekë Gjonlekajn, Muharrem Dovolanin, Florin Krasniqin, anëtarët e Shoqatës “Atlantiku”, të “Motrave Qiriazi”, të Fondit “Vendlindja thërret” etj.
Në periudhat më kritike nëpër të cilat kalonte Kosova, në veçanti kam bashkëpunuar me Shinasi Ramën, Nazar Mehmetin, Shefki Mexhuanin, Bruno Cekën, Zenun Halilin, Hysni Sylën, Bruno Selimajn, Shaqir Gashin, dhe sidomos me vëllanë tim, Skënder Asanajn.
Është detyrë morale që çdokush të kontribuojë në të mirën e kombit, por kontributi më i madh dhe më i vërteti është i atyre që kanë dhënë jetën për lirinë e popullit.