Nga Tonin Mirakaj
25 vjet më parë, me 25 Prill 1993, Shqipëria priti me shumë kënaqësi, gëzim dhe shpresë Atin e Shejtë Papën Gjon Pali i Dytë.Kjo ishte vizitë e parë e një Pape në Shqipëri, në historinë 2000 vjeҫare të Katoliҫizmit. Ishte një kohë tranzicioni nga një regjim diktatorial që sundoi vendin për ma se 45 vjet, një demokraci që ishte në agim të sajë, duke sjellë dritë mbas natës së errtë dhe të gjatë, dhe shpresë për një të ardhshme më të mirë, në gjirin e Europës që Shqipëria i takonte.Dihet se 554 vjet më parë,me 1464, Papa Piu i Dytë, Shejtëria e Tijë Enea Silvio Piccolomini ishte përgatitë të udhtonte në Shqipëri, por mjerisht ndërroj jetë para se të nisej.
Thuhet se qëllimi i Tij ishte të ngrinte në Kardinal, Imzot Paul Engjellin, që ishte në atë kohë kryeipeshkëv i Durrësit, dhe të kunorezonte Gjergj Kastriotin, Skënderbeun, si komandant i forcave të krishtera anti otomane.
Rregjimi komunist kishte shkatërue krejtsisht Kishën katolike, ekzekutue dhe burgosë klerin, mbyllën të gjithë seminaret dhe shkollat fetare të të tri besimeve kryesore, dhe që nga viti 1967, Shqipëria ishte deklerue “shteti i parë atheist në Botë”!
Asnjë shtet tjeter, nuk e shoqëroi Shqiperinë ne këtë nismë të mbrapshtë anti fetare.Shqipëria ishte i vetmi shtet në Botë,e ashtu mbeti deri sa i erdhi fundi komunizmit.
Që nga viti 1990, diktatura kishte marre fund,dhe kishte linde demokracia.Kisha, Xhami dhe qendra fetare, kishin fillue ringjallje, te drejtuara nga ata pak klerike qe kishin mbijetue ne burgje dhe kampe pune te detyrueshme te regjimit komunist.
Nje fukarallek i pergjithshem, ishte rrezultat i centralizimit te ekonomise, qe pushteti kishte vendose ne te gjith vendin.Zhvillimi i ngjarjeve ne Shqiperi, qe nga fillimi i vitit 1991 vazhdonte me nje shpejtesi qe tronditi themelet e sistemit diktatorial, qe sundoi vendin mizorisht qe nga viti 1945.Ishte e qarte se ndryshimet rrenjesore ishin te pa evitueshme.Zeri i popullit shqiptar “liri-demokraci” ushtonte ne mbare vendin.Regjimet komuniste ne Europen Lindore kishin rene njeri mbas tjetrit, gje qe i trondiste udheqesit e vendit. Ndoshta vrasja e Ҫausheskut i friksoi,dhe e kishin te qarte se u ishte afrue fundi. Me 22 shkurt, rrezohet shtatorja e Enver Hoxhes, qe qender te Tiranes. Me 5 Mars 1991, vendosen mardhenie diplomatike ne mes Shqiperise dhe Shteteve te Bashkuara te Amerikes. Me 20 Mars, nje delegacion nga Selia e Shejte (Vatikani) i kryesuar nga Nensekretari i shtetit per marredhenie shtetnore, Imzot Celli viziton Shqiperine. Njoftohet lirimi nga burgjet i 258 te burgosurve politik. Mbahen zgjedhjet e para shume partiake, ku natyrisht se fiton PPSH, por fitore e tyre nuk eshte e pranushme.Demostrata vazhdojne,nga se zgjedhjet ishin te manipuluara.
Me 18 Maj 1991, delegacioni i dyte i Selise se Shejte, i kryesuar nga Ipeshkvi Arberesh i Lungros,Imzot Erccole Lupinaci vjen ne Shqiperi. Gjat qendrimit prej dy muajsh,themeluen Veprimin Katolik dhe Karitasin Shqiptar. Me 22 Maj,vendosen mardhenie diplomatike me Britanine e Madhe.
U formue qeveri koalicioni me kryeminister Ylli Bufi, i krahut te moderuar te PPSH.Minister i ekonomise u emrue Gramoz Pashko qe ishte njeri nga udheheqsit e Partise Demoratike.Ngjarje te rendesishme vazhojne. Sekretari i Shtetit Amerikan James Baker viziton Shqiperine.Pritet nga nje turme prej 200 mije shqiptaresh ne sheshin “Skenderbej “ne Tirane. Zoti Baker premtoi ndihma, dhe keshillon masen te vazhdojne rrugen drejt demokracise.
Ne Tirane hapet Kisha e Zemres se Krishtit, dhe Kathedralja Orthodokse e Lajmerimit te Zojes. Kryeministri i Shqiperise Ylli Bufi pritet ne audience nga Ati i Shejte, Papa Gjon Pali i dyte.Italia pregatite nje program ndihmash te shpejta per Shqiperine.Ne kete kohe PD vazhdon pregatitjen, forcon poziten e saje politike,dhe Sali Berisha del ne skene si nje nga udheheqsit kryesor te levizjes demokratike.
Shqiperia dhe Selia e Shejte (Vatikani) vendosin marrredhenje diplomatike.Imzot Ivan Dias, Nunci Apostolik fillon riorganizimin e Kishes Katolike.Ai ne kete kohe sherbente si Ipeshkev per te gjithe Shqiperine.
Me 4 Dhetor 1991, kryeministri Ylli Bufi dekleron se Shqiperia ka grure vetem per 6 dite….. dhe dy dite me vone jep doreheqjen. Ne vend te tij emrohet Vilson Ahmeti.Gjendja vazhdon te keqesohet. Qeveria nuk mund te kontrolloje situaten nga se demostrata vazhdojne pa nderprerje shoqerue nga grabitje te pronave shteterore. Kerkohen dhe zhvillohen zgjedhje te parakoheshme. Fiton Partia Demokratike 61.7 %. Situata ndryshon, dhe njefare qetesie dhe shprese kthehet ne vend. Me 9 Prill, Parlamenti zgjedh Sali Berishen, President. Ramiz Alia jep doreheqjen. Formohet qeveri e re me kryeminister Aleksander Meksin.
Me 7 Maj 1992, Ati i Shejte prêt ne audience Presidentin e pare demokratik Dr.Sali Berishen.
Mbas te gjithe ketyre ngjarjeve dhe shume te tjera, Selia e Shejte njofton emerimin e kater Ipeshkvive, dhe se Ati i Shejte do vizitonte Shqiperine me daten 25 Prill 1993, dhe ne Kathedralen e Shkodres,do zhvillohej ceremonia e Shugurimt.Ky lajm jepet naten e Krishtlindjes me 24 Dhetor 1992, nga Nunci Apostolik Imzot Ivan Dias.Njeni prej ketyre ishte famullitari i Kishes Katolike Shqiptare te New Yorkut, Imzot Rrok Mirdita.Te tjeret: Imzot Frano Ilia,Imzot Zef Simoni dhe Imzot Robert Ashta.Me Shugurimin e tyre, formohej zyrtarisht Hierarkia e Kishes Katolike Shqiptare, qe nuk ekzistonte nga viti 1967. Lajmi se Ati i Shejte Papa Gjon Pali i Dyte do vizitonte Shqiperine, i gezoi te gjithe shqiptaret pa dallim besimi.
Pregatitjet protokollore filluan menjehere, nen drejtimin e Nuncit Apostolik Imzot Ivan Dias.Rindertimi i Kathedrales se Shkodres kishte fillue, dhe duhej te perfundohet perpara dates 25 Prill.Ne pregatitje te nevojshme asiston edhe qeveria demokratike e vendit.Organizohet nje Kor kishtar i perbere nga tri grupe te ndryshme kengetaresh: Kori i Shkodres qe udhehiqej nga dirigjenti Gjon Kapidani, kori i Prishtines nen drejtimin e maestrit Gjergj Kaqinari dhe kori i Tiranes i udhehequr nga Ermelinda Paparisto. Kori i perbashket kendoi Meshen Gregoriane “De Angelis”nen drejtimin e dirigjentit Gjon Kapidani.
Ne ora 8.30 te mengjesit,me 25 Prill 1993, aeroplani i lindjes ajrore Al-Italia, me mikun e shtrejte te Shqiperise, Shejterine e Tije Papa Gjon Pali i Dyte, ulet ne aeroportin Internacional te Rinasit. Po sa zbret nga aeroplani, Ati i Shejte ulet ne gjunje dhe puth token Shqiptare, ne sheje respekti per gjakun e Martirve, derdhur nder shekuj ne mbrojtje te fese dhe identitetit kombetar.
Per ta pritur kishin dale ne aeroport Presidenti i Republikes Dr. Sali Berisha me zonjen, Nena Tereze nobeliste e Paqes, Nunci Apostolik Imzot Ivan Dias, kryetari i parlamenti Shqiptar Pjeter Arbenori, kryepeshkopi i Kishes Orthodokse Autoqefale Shqiptare, Hiresia Anastas,kryetari i Bashkesise Islame Shqiptare Hafiz Myfti Sabri Koҫi,dhe shume te tjere personalitete te shquara te fese, kultures dhe politikes se vendit .Kishin dale gjithashtu pjestar te trupit diplomatit te akredituar ne Shqiperi.
Ne pershendetjen e rastit, Presidenti Berisha tha: “Shenjteria e Juaj: Eshte kenaqesi dhe nder i veҫante per mua qe ne emer te shqiptarve t’ju uroj, At i Shejte, mireseardhjen ne Shqiperi.Kjo vizite eshte nje gezim i madh per te gjith shqiptaret kudo qe jetojne,eshte nje nder i veҫante per Shqiperine, nje ngjarje e shenuar ne historine e saje.
Ju vini sot ne token e Skenderbeut, ne dheun e Nene Terezes si edhe te qindra e mijra martirve te krishterimit.Kjo vizite shpreh dashurine, respektin, dhemshurine dhe mbeshtetjen Tuaj te madhe per Shqiperine dhe shqiptaret ne ket periudhe te veshtire, por plot shpresa te historise se tyre.Ne vazhdim, Presidenti thote:Ju vini ne Shqiperi sot me misionin e Shen Pjetrit per t’u kujdesur per besimtaret dhe Kishen Katolike, te cilet u martirizuen ne Kalvarin qe lame pas.Dua t’ju falenderoj nga zemra per kete dhe t’ju siguroj se do te keni perkrahjen tone te plote.E perfundon fjalen e Tije me: At i Shejte! Edhe njehere Ju falenderoj dhe nga zemra Ju uroj mireseardhjen ne Shqiperi.Zoti e bekofte kete dite”.
Ne vazhdim, pjese nga fjala e Atit te Shejte:
“Zoti President,
Te nderuar Perfaqesues te Parlamentit
Te nderuar vellezer Ipeshvij,
Antare te shquar te Trupit Diplomatik
Vellezer e motra shqiptare fort te dashur: Mire se ju gjej!
Me gezim dhe mirenjohje ndaj Zotit vizitoj sot per here te pare ket toke te dashur shqiptare…
Mbasi falenderon Kryetarin e shtetit, Ati i Shejte vazhdon: Pershendes me dashuri Arqipeshkvin Anastas dhe besimtaret e Kishes Orthodokse, e lidhur me ne nga besimi ne Krishtin, e nga detyra per bashkepunim aktiv ne perhapjen e Ungjillit. I drejtoj nje pershendetje te perzemert Kryemiftiut Sabri Koҫi, duke kujtuar takimin tone ne janarin e kaluar ne Assisi, per te kerkuar nga Zoti dhuraten e paqes ne Europe dhe Bote.
Ty, o popull shqiptar, ta drejtoj pershendetjen time te ngrohte dhe te dashur! I dime te gjithe ngjarjet e trishtueshme qe te eshte dashur te perballosh, veҫanerisht ne 25 vitet e fundit. Vite te nje mundimi te vertete,pasojat e te cilit, koha me veshtiresi do te arrije t’i fshije dhe Europa dhe gjith bota nuk duhet t’i harrojne……. Sot jam i gezuar qe mund te ndaj me ty, Vend i pasur me tradita kulturore dhe shpirterore, gezimin per lirine e rifituar”.
Mbas perfundimit te ceremonise ne Aeroport, autokolona me Atin e Shejte,grupin qe shoqeronte dhe autoritete te vendit, niset drejt Shkodres,ku do zhvillohej ceremonia e Shugurimit te kater Ipeshkvive Shqiptar, qe zyrtarisht formohej Hierarkia e Kishes Katolike Shqiptare.
Shkodra ishte mbushe plot me shqiptar te ardhur nga e gjith Shqiperia, Kosova, Mali i zi, vende Europiane dhe Amerika.150 shqiptar nga Famullia “Zoja e Shkodres”ne New York dhe 50 nga Kishat e Detroitit kishin mberrijte ne Shkoder.Qyteti ishte zbukurue me parulla qe uronin mireseardhje Atit te Shejte,dhe flamur te Shqiperise, Vatikanit dhe Amerikes.Shkodra ishte ne feste!
Kathedralja ishte plot, me rreth 4000 persona dhe sheshi perpara me disa dhetra mijra.Ishte nje gezim qe nuk ishte pare ndonjehe me pare.
Hyrja ne Kathedrale e Nenes Tereze dhe e udheqesve te shtetit, nder te cilet Presidenti Sali Berisha me zonjen,Pjeter Arbenori, ministri Alfred Serreqi, u priten me duartrokitje qe vazhduen per disa minuta. Ne ora 11.40 hyn ne Kathedrale procesioni me Atin e Shejte, shoqerue nga 6 Kardinal,nder te cilet Eminenca e Tij John Kardinal O Connor, Argjipeshkev i New Yorkut, 150 Ipersshkvij dhe qindra priften, freten dhe gjakoj.Brohoritje, duartrokitje te shoqeruara me lot gezimi,
vazhduen pa nderprerje deri sa Ati i Shejte mbrrini ne krye te Altarit.
Simbas programit, Atin e Shejte e pershendeti Nunci Apostolik Imzot Ivan Dias, i cili ne mes te tjerash tha: “Me gezim te madh e gjith Shqiperia katolike, orthodokse dhe muslimane Ju presin sot.Shqiperia e njohur si toke e mikpritjes, e beses dhe burrerise i thote me gjithe zemer Shejterise Suej: Mire se vjen, kush vjen ne emer te Zotit.
Eshte Shqiperia e ungjillizuar nga Shen Pali, e cila njohi momente te lavdishme ne historine e saj te krishtere prej dy mije vjetesh dhe i dha Kombit njerez te shquar te fese, te shkences dhe kultures. Eshte shqiperia e heroit kombetar dhe patriotit te krishtere, Gjergj Kastriotit Skenderbeut, i cili i dha popullit shqiptar sensin e unitetit dhe identitetit kombetar.Eshte Shqiperia, qe ne kohet tona i ka dhene botes Nene Terezen e Kalkutes, apostull i vertete i dashurise ne sherbim te pervuajtur per me te varferin e te varferve.
………Vizita e sotme e Shejterise Suej na mbush me gezim te madh. Le te jete vepra aterore qe kryeni sot me shugurimin e ipeshkvive te pare shqiptar pas ketij mundimi te gjate, lajmetare dhe fillim per kohe te reja per Kishen Katolike dhe per gjith popullin shqiptar”.
Ne ket kohe,Nunci Apostolik, i paraqet Atit te Shejte kandidatet per shugurim. Aj pergjigjet :”I prendoj me kenaqesi”.
Mbas ceremonies se shugurimit, vazhdon Eukaristia e dites, me celebrant Atin e Shejte, shoqerue nga kori i perbashket kishtar, nen drejtimin e dirigentit Gjon Kapidani.
Nga ballkoni i Argjipeshkvise Ati i Shejte pershendeti turmen e madhe perpara Kathedrales, dhe u paraqiti Argjipeshkvin e Arkidiocesit te Shkodres Imzot Frano Ilia dhe ndihmesin e Tije Imzot Zef Simoni.Ne fund, tha keto fjale per Nene Terezen:
“Te dashur,Nuk mund te mos pershendes nje njeri fort te pervuejtur qe ndodhet ne mes nesh.Eshte Nene Tereza e Kalkutes.Te gjithe e dine nga vjen,cili eshte Atdheu i saje.Atdheu i saj eshte ketu.Edhe ne kohet e izolimit te plote te Shqiperise ishte kjo rregulltare e pervuajtur, kjo sherbyese e me te vorferve qe perҫonte ne tere boten emrin e Atdheut tuaj.Ne personin e Nenes Tereze Shqiperia eshte nderuar gjithmone……. Ju falenderoj sot ne emer te Kishes Universale, ju falenderoj te dashur shqiptare, per kete bije te tokes tuaj”.
Ne ora 5, Ati i Shejte u nis drejt kryeqytetit te Shqiperise Tirane. Aty, i beri nje vizite kortezie Presidentit te Republikes ne pallatin e Brigadave.Beri gjithashtu nje vizite te shkurte ne Nunciaturen Apostolike.Ne ora 7.30, Ati i Shejte arrijti ne sheshin Skenderbej, ku e prisnin disa qindra mijra shqiptare pa dallim besimi.
Ndersa Ati i Shejte bashke me Nenen Tereze, Presidentin e Republikes, Argjipeshkvin e ri te Durres Tiranes, Imzot Rrok Mirditen, Kardinalin e New Yorkut dhe te tjere shoqerues, zune vend ne tribune perpara Muzeumit Kombetar, nje grup kercimtaresh, te veshur me kostume kombetare, luante valle tradicionale qe dukej qarte se Ati i Shejte i pelqente.
Ne kete rast, u mbajeten fjalime nga Presidenti Sali Berisha, Ati i Shejte Papa Gjon Pali i Dyte dhe Argjipeshkvi Imzot Mirdita.Perkthyes i fjalimeve ishte Dom David Xhuxha,drejtor i seksionit shqiptar prane Radio Vatikanit.Brohoritje, duartrokitje dhe thirrje “Rrofte Papa” kjen te shpeshta gjate fjalimeve, te cilat shprehnin kenaqesine qe ndiente turma per viziten e Papes ne Shqiperi.
Me se 500 gazetar dhe reporter, nga e gjith bota shoqeronin Papen ne ket vizite historike ne Shqiperi. “Katholic New York” kishte dergue reporterin John Burger dhe fotografen Maria Bastone, te cilet hollesisht shkruen per ket vizite. “A NEW DAWN FOR ALBANIA” shkruan gazeta Catholic New York,ne edicionin e saje te dates May 6,1993, e cila boton 8 faqe reportazh dhe fotografi shoqeruese per viziten e Atit te Shejte ne Shqiperi.
Ne fjalimet e Tij, Papa Gjon Pali i Dyte, beri thirrje shqiptarve per vllazerim, bashkepunin dhe drejtesi per te gjithe, gjate ndertimit te demokracise dhe shetit ligjor.Thirrje disa here, te mos harrohet e kaluara, keshtu qe mos te perseritet me ne te ardhmen. Sa u praktikuen keshillat e Atit te Shejte, gjate 25 vjeteve, mbetet per tu gjykue nga historia, e shkrueme nga historian te vertete.
Burime per kete shkrim nga:
Papa ne Shqiperi, David Xhuxha
Catholic New York
Dielli, organ i Federates Vatra
Revista Kuvendi
Scarsdale,16/Prill/2018
