Ramadan Muçolli
Historiografia është e rreptë. Nuk hedh në dritë periudhat, ngjarjet e figurat historike që nuk dokumentohen. Historiografia serioze mbështetet mbi dëshmi e materiale të pakontestueshme arkivore, sipas periudhave historike: objekte e artefakte arkeologjike, dorëshkrime e të dhëna faktografike, traktate e marrëveshje, projekte e programe politike, harta e plane operacionale, procesverbale e stenograme, relacione e kabllograme, regjistra e dokumente administrative, libra e revista, raportime e kronika të gazetarëve e kronistëve, letërkëmbime e ditarë të pjesëmarrësve e dëshmitarëve, fotografi e videoregjistrime, lëndë e materiale tjera arkivore. Historiografia serioze i trajton me dyshime periudhat, ngjarjet dhe figurat historike të mbetura në kujtesë përmes trashëgimisë jomateriale: miteve e legjendave, eposeve e baladave, poemave e rapsodive, odeve e gojëdhënave dhe gjinive tjera të trashëgimisë gojore.
Historiografia serioze nuk i duron zbukurimet e glorifikimet.
Për fat të keq, historiografia e Kosovës lëngon nga mungesa e materialeve arkivore, të shumtën për arsye objektive. Një pjesë e mirë e lëndës dhe materalit arkivor nga historia e Kosovës, (e cila assesi nuk mund të trajtohet jashtë një konteksti më të gjerë kohor e hapësinor dhe jashtë tërësisë gjeografike e politike të kohës), janë gjetur nga historianë të huaj, në arkivat e qendrave më të rëndësishme ekonomike, politike e kulturore të kohës. Kjo është arsyeja që referencë kryesore për periudha të hershme të historisë së Kosovës dhe gjithë rajonit, sidomos të periudhës së Mesjetës, janë materialet arkivore të gjetura nga historianë të huaj.
Për fat të keq, mungesa e materialeve arkivore vazhdon ta shoqërojë historiografinë e Kosovës edhe në ditët e sotme. Studiuesit e fushave të ndryshme flasin për mungesë të lëndës arkivore madje edhe për periudhën më të re të historisë së Kosovës, periudhës që edhe e ka jetuar brezi që sot është mbi 25 vjeç. (I njoh së paku dy studiues të fushës së gazetarisë dhe publicistikës që nuk kanë arritur t’i gjejnë gazetat, revistat e publikimet tjera të viteve ’90 të shekullit të kaluar. Edhe ato që i kanë në dorë i kanë gjetur kryesisht në arkivat e bibliotekat private).
Kjo flet për mungesë të kulturës kolektive për trajtimin e lëndës arkivore, por edhe për mungesë të përgjegjësisë së institucioneve kompetente, rrjedhimisht për mungesë të përgjegjësisë institucionale ndaj kujtesës historike.
Një rreze drite mbi mungesën e përgjegjësisë institucionale ndaj lëndës arkivore të periudhës më të re të historisë së Kosovës feksi në Akademinë e Shkencave dhe të Arteve të Kosovës, javën e kaluar, me ekspozitën tematike “Kosova në gjuhët e botës”.
Në këtë ekspozitë, e cila u hap në 25 vjetorin e ndërhyrjes ushtarake të NATO-s për mbrojtjen e pupullsisë së Kosovës nga gjenocidi serb, u ekspozuan mbi 500 libra e revista në gjuhë të huaja (angleze, gjermane, franceze, italiane, spanjole, portugeze, kroate, serbe, etj.), në të cilat trajtohet çështja e Kosovës.
Në mesin e botimeve që iu paraqitën publikut në këtë ekspozitë ishin edhe librat e figurave më të rëndësishme politike të kohës që kanë pasur rol udhëheqës në formësimin e politikave që çuan në ndërhyrjen ushtarake të Aleancës Veri-Atlantike dhe në çlirimin dhe pavarësinë e Kosovës. Aty u paraqitën librat e kujtimeve të promotorëve kryesorë të ndërhyrjes ushtarake: Presidentit të Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Bill Clinton, Sekretares së Shtetit amerikan, Madeleine Albright, Kryeministrit të Britanisë së Madhe, Tony Blair, Ministrit të Jashtëm të Gjermanisë, Joschka Fischer, Kryeministrit të Italisë, Masimo D’Alema, Emisarit të Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Richard Holbruke, Komandantit të forcave të NATO-s për Evropë, Gjeneralit Wesley Clark, e shumë të tjerëve.
Aty u ekspozuan edhe botimet e studiuesve të fushave të ndryshme të dijes e të kulturës, në të cilat hidhet dritë mbi historinë e Kosovës prej Antikës e Këndej, trashëgiminë materiale e jomateriale, gjuhën, kulturën, artin, etj.
Kuratori i ekspozitës, Hilmi Zogjani, tregon se librat dhe revistat që iu prezantuan publikut këtë herë janë pjesë e fondit të veçantë të biblikotekës së Akademisë, të grumbulluar prej tij prej më shumë së dy vjetësh, me autorizim të Kryetarit të Akademisë, Mehmet Kraja.
Hilmi Zogjani
Zoti Zogjani thotë se deri më tash në këtë fond janë grumbulluar rreth 1000 tituj librash e revistash për Kosovën, ndërsa janë identifikuar e regjistruar edhe gati po aq të tjera, të botuara amembanë botës.
Ai tregon se, përveç librave e studimeve të botuara, janë identifikuar edhe dhjetra dorëshkrime të studimeve të magjistraturës e të doktoraturës me temë Kosovën në universitetet më prestigjioze të botës. Bien në sy sidomos studimet për rezistencën paqësore ndaj agresionit serb, për filozofinë politike të Ibrahim Rugovës, për organizimin e “shtetit paralel”, etj., si edhe për konferencat ndërkombëtare, për shpalljen e pavarësisë së Kosovës vështruar në kontekstin e të drejtës ndërkombëtare dhe në kontekstin e zhvillimeve gjeo-politike e gjeo-strategjike.
Kuratori Zogjani shpjegon se sigurimi i botimeve nuk është proces i lehtë, sidomos i botimeve më të hershme, sepse ato nuk gjenden më nëpër librari. Ai tregon se shumë prej botimeve që tashmë janë pjesë e fondit bibiotekar të Akademisë janë blerë përmes librarive në internet ose në rrugë private, gjë që nuk është e thjeshtë, edhe për shkak të procedurave të përcaktuara me ligjin e prokurimit publik. Sipas këtij ligji, Akademia (sikurse çdo agjenci që financojhet nga shteti) është e obliguar të shpallë tender ose t’i sigurojë së paku tri oferta për secilin botim, ndërsa të drejtën e botimit (zakonisht) e ka vetëm një botues.
Zoti Zogjani tregon se në fazën e ardhshme të kompletimit të fondit të botimeve për Kosovën do të përfshihen edhe botimet tjera, në të cilat përmendet Kosova, në çfarëdo konteksti.
