Beograd, 4 janar 2024 – Protestat e dobëta e detyruan opozitën në Serbi të “kursejë” energjitë. Por, për çfarë? Ndaj pushtetit të Vuçiqit nuk ka ndonjë presion të madh.
Partitë opozitare që e kontestojnë rregullsinë e zgjedhjeve në Serbi i kanë pezulluar protestat e përditshme dhe kanë paralajmëruar vetëm tubime të herëpashershme më të mëdha – pas Krishtlindjeve ortodokse.
Festat, si dhe pjesëmarrja relativisht e ulët në protesta, pavarësisht akuzave të rënda dhe grevave të urisë, e detyruan opozitën të tërhiqet dhe të përpiqet të ruajë energjinë e pakënaqësisë së qytetarëve.
Mbeti e paqartë se si do të organizohen tubimet e reja, por drejtuesi i listës “Serbia kundër dhunës”, Miroslav Aleksiq, tha se opozita “do të ketë një përgjigje, nëse qeveria përpiqet të konstituojë parlamentin republikan dhe atë të Beogradit këtë muaj.”
Autoritetet kanë lënë të hapur mundësinë e përsëritjes së zgjedhjeve të Beogradit, nëse për këtë ekziston shumica, ndërsa zgjedhjet republikane dhe ato krahinore konsiderohen si të rregullta dhe pa gabime.
Ndër temat më të rëndësishme të fushatës zgjedhore ka qenë Kosova.
Presidenti Aleksandar Vuçiq deklaroi se “nuk do të ketë hetim ndërkombëtar kur bëhet fjalë për zgjedhjet” dhe se nuk i intereson “çfarë thonë mediat e huaja dhe qeveritë e huaja për këtë” dhe se “ata farë Gonzalesat dhe mrekullitë e tjera mund t’ia varni maces në bisht”.
Kjo deklaratë e Vuçiqit është një aludim i qartë për ardhjen e ish-kryeministrit spanjoll Felipe Gonzales dhe misionit të OSBE-së në Serbi, në kohën kur regjimi i Sllobodan Millosheviqit nuk i pranoi rezultatet e zgjedhjeve lokale të vitit 1996, pasi protestat aktuale në Serbi po konsiderohen të ngjashme me protestat e viteve 90-të.
Presioni shumë i dobët nga rruga
“Mbështetja e dobët në rrugë tregon se qytetarët janë lodhur nga protestat”, theksoi për DW historiani dhe ish-ambasadori Milan St. Protiq.
“Protestat nuk ishin aq masive sa për të ushtruar presion mbi këtë regjim. Mendoj se opozita është përpara një vendimi të vështirë – të hyjë në sistem dhe të pranojë mandatet apo të kërkojë presion alternativ ndaj regjimit. Kam frikë se energjia që u shfaq pas atyre tmerreve të majit (në dy rastet e vrasjes masive të të rinjve) nuk do të rizgjohet”, tha Protiq.
Sa i përket luftës ligjore përmes institucioneve, Protiq tha se vështirë se mumnd të pritet ndonjë sukses.
“Është një punë sizifi, sepse qeveria nuk mendon se janë shkelur rregullat demokratike gjatë dhe para zgjedhjeve. Është e qartë se ky regjim po rrëshqet në një autokraci të hapur”, tha Protiq.
“Opozita, në këto kushte, edhe nëse do të ishte më e mirë se ajo ekzistuese, do të kishte probleme serioze. Lufta me mjete demokratike kundër një regjimi jodemokratik është e kotë”, tha ai.
Institucionet janë pa vlerë
“Protestat mund të kishin intensifikuar krizën politike që kemi”, tha për DW konsulenti politik Dushan Lj. Milenkoviq, duke shtuar se kriza ekziston edhe pa protesta.
“Mendoj se presioni i grupit të dytë më të fortë në Serbi, që fitoi gati një milion vota, është presioni i vetëm dhe më i madh që ekziston aktualisht mbi regjimin e Vuçiqit. Mendoj se ky presion është serioz dhe se është një risi në skenën politike”, thekso Milenkoviq.
Ai tha se nuk ka shpresë te institucionet e Serbisë dhe shtoi se “të gjithë janë të shqetësuar për shkak të interesit politik të partisë në pushtet”.
“Çdo vendim që hipotetikisht do të merrej në favor të opozitës do ta ketë burimin në vullnetin politik të Aleksandar Vuçiqit dhe jo në faktin se ndonjë institucion e ka kryer punën e tij si duhet”, tha Milenkoviq.
“Me një fjalë, në këto kushte, e gjitha varet nga vullneti i Vuçiqit dhe më pas mund të paraqitet si lëshim i tij i vullnetit të mirë”, theksoi ai.
Presioni politik ndaj Vuçiqit
Opozita tashmë u është drejtuar institucioneve evropiane me kërkesë që BE-ja të mos i njohë zgjedhjet dhe të nisë një hetim ndërkombëtar. BE-ja njoftoi se është në pritje të raportit përfundimtar të misionit monitorues të OSBE-së. Për momentin, nuk ka asnjë tregues se si do të dukej ky angazhim ndërkombëtar.
Milan St. Protiq, nga ana tjetër, është i bindur se “të gjitha parregullsitë që janë regjistruar do të sjellin sërish presion të shtuar nga jashtë ndaj Aleksandar Vuçiqit, i cili nuk ka shumë hapësirë për manovrim”, por çëshja është se si do ta bëjë dhe si do të paraqitet vetë opozita.
“Politikat i opozitës rreth çështjeve kyçe nuk i sjellin mbështetje nga jashtë. Ndërsa pa këtë mbështetje nuk do të ndodhin ndryshime në Serbi. Prandaj u krijua përshtypja se regjimi është shumë më bashkëpunues dhe më i dobishëm se opozita për këto çështje”, tha Protiq.
Ndërsa Milenkoviq kujton se autoritetet tashmë po sugjerojnë se zgjedhjet mund të përsëriten në Beograd, sepse, me sa duket, nuk ka shumicën e duhur për krijimin e institucioneve. Por, ai pyeti veten nëse vërtet një mision i huaj mund t’i përmirësojë kushtet për zgjedhje.
“Së pari, do të duhej shumë kohë që të huajt të kuptojnë mënyrat se si kryhen këtu zgjedhjet dhe si bëhet vjedhja e zgjedhjeve”, thekso Milenkoviq.
Dy zgjedhje të këqija
“Edhe opozita është në një pozicion të dobët për faktin se protestat pak a shumë kanë rezultuar pa sukses. Ndaj nuk dihet se cilët do të jenë hapat e mëtejshëm”, tha Milan St. Protiq.
“Mundësia e parë është të hysh në institucione, e mundësia tjetër të mos hysh. Dhe të dyja këto zgjedhje janë të këqija. Nëse hyn do të dështojnë pritshmëritë e popullit, e nëse nuk hyn do të mbetesh jashtë sistemit. Dilema është: doni me çdo kusht të merrni pjesë në jetën politike, apo dëshironi ta ndryshoni rrënjësisht Serbinë”, theksoi ai.
Opozita kërkon zgjedhje të reja në Beograd. Por, sa i përket zgjedhjeve republikane dhe rajonale, ka vetëm një këmbëngulje të dobët që zgjedhjet të përsëriten në të gjitha nivelet. Dushan Milenkoviq tha se nuk sheh asnjë indikacion se do të bëhet diçka.
“Sjellja e opozitës madje më thotë se ata janë të gatshëm të pranojnë mandate republikane nëse fitojnë zgjedhjet e reja në Beograd”, përfundon Milenkoviq.
(Sipas DW)