Projekti i Selman Rizës për themelimin e një qendre të vogël studimesh kosovare

Më 1943 Selma Riza u ven­dos në Priz­ren, ku punoi si avokat dhe zhvilloi vep­rim­tari patriotike, të cilat duhej të ndihmonin për realizimin e qëllimit për­fun­dimtar. Bashkë me S. Aliun [mbase Sy­lejman Drini], B. Spahiun, T. Zajmin, I. Feh­miun, S. Dob­ro­shin, K. Mar­gjinin, F. Pe­ro­llin, L. Çunin, D. Celi­nën, Sh. Ve­liun, T. Jaku­pin, H. Lu­mën, D. Idrizin kri­juan Qendrën e Vo­gël të Stu­dimeve Koso­vare, me degët në Gja­kovë, Pejë, Prishtinë, Mit­rovicë. Ja vendimi:

 

Zotni Ministër

Kemi nderin me ju njoftue se me datën 9 të muejit vazhdues, në ndër­­­marrjen e Sylejman Aliut, drejtor shkolle, e të Selman Rizës, pë­r­faq­­sues në gjyq, si dhe me perkrahjen e Beqir Spahiut, in­spek­tor arsi­mi, Tahir Zajmit, federal e të Ibrahim Fehmiut, këshilltar epror asht theme­lue nji

 

QENDËR E VOGËL STUDIMESH KOSOVARE

 

pranë ispektorisë s’Arsimit në Prizren me Kryetar Beqir Spahinë, me sekretar Selman Rizën, me bib­liotekës Filip Gashin dhe me arkëtar Sy­lejman Alinë, si dhe me anëtarë themelues Tahir Zaimin, Ibrahim Feh­mi­në, Kol Margjinin, drejtor gjimnazi, Luk Çunin, Sokol Dobro­shin, Dur­mish Celinën, Ferid Pero­llin, Shefqet Velinë, Talat Jakupin, Hysen Lu­mën e Daut Idrizin.

Qëllimi i kësaj Qendre të Vogël të Studjimevet kosovare do të jetë me dhanë shkasin dhe me sigurue mjetet e duhun intelektualvet dhe sidomos ar­sim­tarëvet fillorë e të mesëm që të studjojnë në vend historinë, gjeografinë dhe dialektin e Kosovës.

Studjimi gjeografik do të bajë të njoftun Shqiptarëvet relievin dhe pro­dhim­tarinë e Kosovës si edhe mënyrën e jetesës të Kosova­rëvet mjaft të pa­njoftun jo vetëm prej Shqiptarëvet të vjetër por edhe prej vetë Kosovarëvet.

Studjimi dialektal tue qitë në dritë veçoritë ekskluzive të së fol­mes së Kosovës do të kontri­buojë me vertetue shkencorisht thezën shqi­p­ta­re të vazh­di­mësisë së pandërpreme t’autoktonisë së Kosova­rëvet.

Studjimi historik do të zajë fill me Lidhjen e Prizrenit por do të mi­rret sidomos me perjodën gjatë së cilës fati i Kosovës u ndodh i shkë­putun prej fatit të pjesës tjetër të Shqipnisë Ethnike don me thanë prej vitit 1912 deri në vitin 1940.

Në përbamjen e zyrës së Qendrës asht ndjekë parimi që kryesija e kë­saj të sigurohet kurdo herë prej titullarit t’inspektorisë s’ar­si­mit në Pri­zren kurse detyra e sekretarit të mund të mbesohet edhe ndonji anë­tari jo arsimtar.

Për sa i përket anëtarësisë, pa përjashtue, perkun­drazi gjith tue mirëse­ardhun pjesëmarrjen dhe bashkë­punimin veprues të të gjith intelektualëvet tjerë, anëtarët e Qendrës do të jenë kryezotnisht ar­sim­tarë fillorë e të mesëm.

Detyrë e Zyres së Qendrës do të jetë me ba të mundshëm e të pro­dhi­m­shëm studjimin e Ko­sovës prej të tri pikëpamjevet të sipër­she­njueme tue sa­jue një Bibliothekë dhe një Dokumentarium Koso­varë burimesh shqiptarë dhe të huejsh dhe tue botue herë mbas here në broshura popullore përfun­dimet e mbramë të studjimevet të kryeme.

Fondi i nevojshëm për sajimin e bibliothekës dhe të dokumen­ta­riumit si edhe për botimin e studjimevet do të konshtituohet me sub­vensjone bash­ki­akë dhe me kontribute privatë të vull­netshëm.

Detyrë gjithashtu e Zyrës së Qendrës do të jetë me dhanë shkas që të the­me­lohet për të njajtin qëllim e me të njajtin statut nga një de­gë në Gjako­vë, Pejë, Prishtinë e Mitrovicë. Edhe në Tiranë ku dispo­nohen bib­liotheka t’interesantshëme e personalitete të vyeshëm për stu­djimin e Kosovës, duhet të themelohet një këso dege.

Degët që do të kenë po ato burime t’ardhunash sikurse Qen­dra, do t’i përsjellin kësaj ekse­dentet e budjetevet te tyne.

Tue dhanë shkas kështu bashkëpunimit të bashkërendshëm të save janë në gjendje me kon­tribuue në studjimin e problemevet sido­mos politko-eth­nikë të Koso­vës për çfrytsimin e perfundi­mevet të stu­djimevet vetiakë Qend­ra e Vogël e Studji­meve Kosovare do t’i sje­lli ketij vendi një shërbim patrio­tik të një randsije të dorës së parë.

Me mish e me shpirt, pa pikë pertese psyhike dhe me të tanë dure­sën mendore të mundshëme do t’i kushtohemi kryemjes së kësaj pune që lirisht e vullnetisht kemi marrë përsipër tue dhanë këtu fjalën e burrave, besën e Shqiptarëvet se për shka e për sa të mvaret prej nesh, nuk kemi me pranue kurrën e kurrës me ngelë në gjysmë t’u­dhës por për hir të qëllimit të shenjtë dhe në saje të solidarësisë s’anë­tarëvet do të kapemi shkallë shkallë deri mu në skajin e para­caktuem.

Ju grishim pra edhe Zotninë t’Uej me na ndihmue me dasha­mirsinë t’Uej vep­ruese e madje kontributin t’Uej personal moral e ma­terjal për ta ba sa ma të plotë e të saktë mbërritjen e një qëllimi kaq jetë­sor për Kosovën e prandej kaq naltësisht pat­riotik për mbarë Shqipninë.

 

Kryetar (Selman Riza)                                                                           Sekretar (Beqir Spahiu)

i Qendrës së Vogël të Studjimevet Kosovare

    

Prizren më 11/1/1943  

 

(Marrë nga “VEPRA 6” e Selman Rizës, botuar nga Akademia e Shkencave dhe e Arteve  Kosovës në Prishtinë, përgatiturr pë shtyp nga akademik Rexhep Ismajli)