Nga Rafael Flloqi
Shqipëria, një vend i vogël në zemër të Ballkanit, gjendet gjithnjë e më shpesh në qendër të zhvillimeve të mëdha globale. Në dekadat e fundit, përkatësia euroatlantike dhe strehimi i opozitarëve të regjimeve autoritare e kanë vendosur në orbitën e interesit të aktorëve të mëdhenj, por edhe në shënjestër të rreziqeve të reja. Rasti më serioz i këtij lloj përballjeje është përplasja në distancë me Republikën Islamike të Iranit, një shtet që prej kohësh ka dëshmuar gatishmërinë për të ndëshkuar kundërshtarët përmes mjeteve konvencionale dhe asimetrike – nga sulmet kibernetike deri te goditjet me raketa.
Sipas ekspertit të sigurisë Xhavit Shala, në vitin 2023, Irani kishte planifikuar një goditje raketore ndaj kampit të muxhahedinëve në Manzë të Durrësit, ku strehohen anëtarë të opozitës iraniane në mërgim. Edhe pse ky plan mbeti në letër, alarmi nuk ishte i kotë. Kjo ngjarje përforcoi bindjen se Shqipëria nuk është më një periferi e sigurt gjeopolitike, por një pjesë aktive e arkitekturës së sigurisë euroatlantike, me pasojat dhe rreziqet që kjo sjell.
Rreziku nuk ka qenë vetëm hipotetik. Sulmi kibernetik i vitit 2022, i atribuar Iranit, tronditi thellë infrastrukturën digjitale shqiptare dhe çoi në ndërprerjen e marrëdhënieve diplomatike mes dy vendeve – një vendim i paprecedentë në historinë e diplomacisë sonë. Ky precedent tregon se Shqipëria është tashmë në listën e vendeve të perceptuara si armiqësore nga Teherani, për shkak të lidhjeve të ngushta me Shtetet e Bashkuara, me NATO-n dhe sidomos me Izraelin.
Ambasadorja izraelite në Tiranë, Galit Peleg, është shprehur qartë: “Nëse Irani do të kishte kapacitetin, do t’ju kërcënonte. Dhe kërcënimi mund të vijë jo vetëm përmes raketave, por edhe përmes presioneve digjitale, psikologjike apo politike.” Ajo shton se nëse Irani po zhvillon raketa balistike me rreze më të gjatë se ajo që nevojitet për të goditur Izraelin, kjo do të thotë se objektivat e tij shtrihen përtej Lindjes së Mesme – dhe vendet si Shqipëria nuk janë përjashtuar.
Nëse konflikti mes Izraelit dhe Iranit do të zgjerohej në një përplasje më të gjerë rajonale apo globale, Shqipëria – edhe pse gjeografikisht larg Lindjes së Mesme – mund të prekej në disa mënyra negative. Skenari më i keq për Shqipërinë përfshin:
Destabilizim gjeopolitik dhe përfshirje në misione të NATO-s: Si anëtare e aleancës, Shqipëria mund të përfshihet në operacione ushtarake ose mbështetëse. Bazat ushtarake dhe kapacitetet logjistike mund të bëhen objektiva për hakmarrje hibride.
Sulme kibernetike dhe sabotime: Duke qenë tashmë në shënjestër të Teheranit, Shqipëria mund të përballet me sulme më të avancuara që prekin sistemet e energjisë, transportit, komunikimit dhe të dhënave sensitive.
Kriza energjetike dhe inflacion: Një luftë në ngushticën e Hormuzit do të çonte në rritje të çmimeve të naftës dhe gazit, duke goditur rëndë ekonominë shqiptare dhe shtresat më të varfra të popullsisë.
Rënie e turizmit dhe investimeve: Perceptimi i Ballkanit si një periferi e pasigurt mund të reduktojë ndjeshëm numrin e vizitorëve dhe investimeve të huaja.
Valë migratore dhe presion nga BE: Shqipëria mund të gjendet përballë flukseve të reja refugjatësh nga Lindja e Mesme dhe presionit për t’i pranuar ata, me pasoja sociale e politike.
Tensione të brendshme dhe polarizim ideologjik: Konflikti me ngarkesë fetare si ai Iran-Izrael mund të instrumentalizohet për propagandë ose radikalizim të brendshëm.
Në këtë kuadër, Shqipëria duhet të marrë masa të menjëhershme dhe afatgjata:
Forcimi i sigurisë kibernetike, përmes një Agjencie të posaçme dhe bashkëpunimit me partnerët e NATO-s.
Diplomaci e mençur dhe balancë strategjike, për të ruajtur qëndrueshmëri pa u ekspozuar panevojshëm ndaj kërcënimeve.
Rezerva strategjike të naftës dhe grurit, për të përballuar ndërprerjet e zinxhirit global të furnizimit.
Përgatitje për kriza humanitare, me struktura të sigurta pritëse dhe bashkëpunim rajonal.
Kohezion shoqëror dhe luftë ndaj ekstremizmit, për të ruajtur harmoninë ndërfetare dhe për të parandaluar përçarjen ideologjike.
Pjesëmarrje aktive në NATO, jo vetëm si përfitues të mbrojtjes, por si kontribuues real në sigurinë kolektive.
Duke strehuar muxhahedinët, Shqipëria ka marrë një pozicion të guximshëm moral dhe politik në përkrahje të të drejtave të njeriut dhe opozitës ndaj regjimeve autoritare. Por kjo nuk mund të jetë një zgjedhje e thjeshtë dhe e paqme. Me këtë akt, Shqipëria ka hyrë në hartën e lojës gjeopolitike dhe do të duhet të sillet si një aktor i përgjegjshëm dhe vigjilent.
Në fund, rreziku që vjen nga Irani nuk është një çështje thjesht ushtarake apo teknologjike. Është një provë e qëndrueshmërisë sonë kombëtare, e pjekurisë sonë politike dhe e besueshmërisë sonë si partner ndërkombëtar. Shqipëria nuk mund ta shmangë më përgjegjësinë që buron nga pozicionimi i saj në anën e duhur të historisë – por duhet të jetë e përgatitur ta përballojë atë me seriozitet, vendosmëri dhe urtësi.